De Antonius Abtkerk Schaijk

De Antonius Abtkerk in Schaijk is een rooms-katholieke kerk. De kerk is gewijd aan Antonius van Egypte. In 1661 wordt voor het eerst Antonius Abt als parochieheilige genoemd. Schaijk had vanaf de 15e eeuw een kapel (de vroegste vermelding van een kapel in Schaijk dateert van 1421) gewijd aan St. Cornelius en St. Hubertus, die onderdeel was van de parochie van Herpen.

In de loop der tijd werd de kapel uitgebouwd tot een kleine kerk. In 1667 werd de kerk van Schaijk een zelfstandige parochiekerk, die aan de H. Antonius Abt was toegewijd. Door de ligging van Schaijk net in het vrije Land van Ravenstein kwamen veel katholieken van buiten het Land van Ravenstein in Schaijk kerken. De groei verantwoordde de bouw van een grotere kerk in 1827, een neoclassicistische waterstaatskerk.

Hierbij werd de bestaande kerk afgebroken, maar de in romaanse stijl gebouwde kerktoren bleef behouden. De staat van deze kerk was niet al te best, mede door hergebruik van materialen van de oude kerk. De kerk werd eind 19e eeuw eveneens te klein bevonden waarop een nieuwe kerk werd gebouwd. Dit gebeurde door tussentijdse geldgebreken in meerdere fases naar ontwerp van Petrus Stornebrink. In de jaren 1894 tot en met 1896 werd het koor vervangen, in 1901 en 1902 het schip en wordt de bestaande toren ommetseld en verhoogd. In 1907 werd de hernieuwde kerk ingewijd door bisschop Wilhelmus van de Ven.

In 1967 kreeg de “Bossche School” architect Jan de Jong uit Schaijk de opdracht om het interieur aan te passen aan de nieuwe liturgische voorschriften van het Tweede Vaticaans Concilie. De oude neogotische kerkbanken maakten plaats voor kunststof stoelen, muurschilderingen verdwenen onder een grijze verflaag, pijlers en gewelven kregen een grijze verflaag en de gebrandschilderde ramen in het priesterkoor werden door gordijnen aan het oog onttrokken en er werd veel opgeruimd. De entree omgevormd tot een doopkapel. Er kwam bovendien een ander altaar, dat een meer centrale plek krijgt, dichter bij de gelovigen. Verder werd een gewassen betonvloer gestort.

Aan de buitenzijde veranderde alleen het vooraanzicht doordat de hoofdingang werd afgesloten en het oude portaal werd omgebouwd tot doopkapel. Het interieur onderging een totale gedaanteverandering. In de jaren die volgden werden toch weer verschillende aankopen gedaan om het interieur aan te passen aan de tijdgeest. Zo werd er een oud “Smits” orgel (1754-1854) aangeschaft en voor in de kerk geplaatst. Na een grondige renovatie is het Deventer-Smits-orgel in 2003 aangewezen als rijksmonument. De kerk zelf is aangewezen als gemeentelijk monument. Het Pels-orgel op het koor werd in 2004 gerenoveerd zodat het ook weer bespeeld kon worden.

Alhoewel het kerkbestuur al in 1941 gewezen werd op de slechte toestand van de toren heeft het tot 1974 geduurd alvorens de herstelwerkzaamheden konden worden uitgevoerd. In 1997 werd de toren andermaal onder handen genomen. Nu anno 2009 is aan de binnenzijde de kerk geheel opnieuw geschilderd in gepaste warmere kleuren en zijn zijn er enkele versieringen teruggebracht. De gebrandschilderde ramen zijn weer zichtbaar gemaakt. De stoelen zijn weer verdwenen en hebben plaats gemaakt voor zwarte houten banken in de stijl van de Bossche School overgenomen van de parochie uit Uden. Sommige van deze veranderingen zijn later ongedaan gemaakt.